POLITYKA ROWEROWA: EDUKACJA.
Politykę rowerową danego kraju rozpoznaje się nie po infrastrukturze dużych miast, lecz tam na dole. Jadąc z Warszawy do Paryża widziałem 5 polityk. Nim napiszę co widziałem, poświęcę tekst na edukację, mimo że 1 września w niedzielę. Od dwóch lat prowadzimy projekt „Karta rowerowa dla Mazowsza”. Próbujemy przemycić do skostniałego schematu edukacji dzieci w ruchu drogowym zachodni model edukacji.
Krajowa Rada Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego wie, że edukacja dzieci w ruchu drogowym powinna być elementem systemu edukacji przyszłych kierowców. Chłonne mózgi dzieci można ukształtować eliminując nawyki podpatrywane u rodziców. Stąd starania KRBRD do budowy nowoczesnego narzędzia dydaktycznego dla nauczycieli techniki – powstała platforma „Droga z Klasą”. Niestety czekaliśmy aż 3 lata aż Minister Edukacji zmieni rozporządzenie w sprawie podstawy programowej by nauczyciele mogli korzystać z tego narzędzia.
Nadal jednak obowiązuje Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 12 kwietnia 2013 r. w sprawie uzyskiwania karty rowerowej oraz ustawa o kierujących pojazdami. Akty te zabraniają formalnie jazdy rowerem drogami publicznymi w wieku od 10 do 18 lat bez karty rowerowej. Oznacza to, że dziecko nie może uczestniczyć w zajęciach praktycznych nauki jazdy rowerem w ruchu drogowym bez zdobycia karty rowerowej. Schemat nauki kierowcy jest taki: badania + teoria + egzamin wewnętrzny – praktyka z instruktorem 1:1 + egzamin wewnętrzny + egzamin państwowy = kierowca z prawem jazdy. Schemat nauki dzieci na kartę rowerową jest taki: teoria + egzamin teoria + egzamin praktyka, nauka jazdy w ruchu drogowym samopas. Nauką jazdy w ruchu drogowym po zdobyciu karty zajmują się przeważnie organizacje rowerowe, o ile zdobędą środki, o ile wpuszczą je do szkół.
Z naszych badań prowadzonych w latach 2020 – 2023 roku wynikło, że:
- 63% nauczycieli nie potrafiło wskazać prawidłowego wieku uprawniającego ucznia do posiadania karty rowerowej. Wskazywali 12 lat.
- 76% nauczycieli nie wiedziało, że droga rowerowa jest częścią drogi publicznej, co generuje konieczność posiadania uprawnień do poruszania się ucznia rowerem taką drogą,
- 52% rodziców uznało, że skoro w mieście są drogi rowerowe, to dziecko ich nie musi posiadać karty rowerowej,
- 75% rodziców stwierdziło, że podczas pandemii nie organizowano kursu na kartę rowerową w Warszawie, nie organizowano egzaminów.
- 82% nauczycieli wychowywania komunikacyjnego było zdegustowanych, że zmusza się dzieci do udziału w akcji „Rowerowy Maj” bez karty rowerowej, mimo że regulamin projektu tego zabraniał.
- 78% nauczycieli nie ma narzędzi dydaktycznych poza planszami ze znakami na ścianach sali lekcyjnej.
- 65% nauczycieli korzysta z materiałów „Droga z Klasą”,
- 3/5 uczniów, które nie zdało egzaminu na kartę rowerową, nie wraca do tego egzaminu.
I nie jest to wina tych nauczycieli. Z naszych badań wynika, że „Droga z klasą” była pierwszym szkoleniem dla nauczycieli wychowania komunikacyjnego od 2010 roku! Po drugie, zajęcia wychowania komunikacyjnego prowadzone są w ramach techniki, podczas której dziecko ma nauczyć się znaków i szlifować młotek. Bywa, że na technice uczy się kroić chleb i parzyć herbatę. Pani od techniki nie jest instruktorem nauki jazdy i nie do końca czuje bluesa, co i jak ma wytłumaczyć dziecku w wieku 10 lat. Czują to organizacje pozarządowe, ale tym bez zgody dyrekcji nie wolno wejść do szkoły. Ustawa Prawo oświatowe i Karta Nauczyciela wykluczają organizacje pozarządowe z procesu edukacji czynnej, stałej, traktują jedynie jako element zaliczenia współpracy szkoły z NGO. Co oczywiście zależy od szkoły. My 2022 roku trafiliśmy na mur obojętności pruszkowskich szkół, dopiero jak zginęło dziecko na przejściu wpuszczono nas za drzwi.
Jest to współpraca okazjonalna, jednorazowa. Wynika to z niedofinansowania zarówno oświaty jak i organizacji pozarządowych prowadzących edukację z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego. Organizacje te są na samym końcu łańcuszka sponsoringowego. Ani Fundusz Sprawiedliwości ani Narodowy Instytut Wolności nie przeznaczał środków na projekty związane z bezpieczeństwem ruchu drogowego. Ministerstwo Sportu i Turystyki wspiera projekty rowerowe, ale są to projekty stricte sportowe, wyczynowe, łączce wypoczynek i sport. Towarzystwa ubezpieczeniowe nie kwapią się w finansowaniu akcji na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego. Poprzez działania Polskiej Izby Ubezpieczeń próbują obniżyć sumy odszkodowawcze, ale nie poprzez działania prewencyjne ograniczenia liczby wypadków, lecz poprzez ograniczenia kwotowe odszkodowania dla ofiar wypadków i ich rodzin.
Otyłość została uznana za chorobę i wpisano ją na listę Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (w klasyfikacji ICD‑10). Raport Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wskazał, że nadwagę i otyłość odnotowano u 32% polskich dzieci w wieku 7-9 lat. Jest to 8 miejsce wśród badanych krajów w Europie. Tylko 6% dzieci do lat 12 umie zrobić podstawowe ćwiczenia sportowe. Reszta ma niewystarczający poziom sprawności ruchowej. Aktywność umiarkowaną, czyli co najmniej godzina dziennie aktywności fizycznej przez 7 dni w tygodniu (zalecenia WHO), osiągnęło w 2013 r. – 21%, w 2018 r. – 15 %, w 2022 r. -12% uczniów w wieku 11 – 17 lat.
W 2023 roku przeprowadziliśmy projekt „Karta rowerowa dla Mazowsza. Pruszków”. Uczyliśmy dzieci zasadach ruchu drogowego w szkołach powiatu pruszkowskiego. W zajęciach uczestniczyło 3200 uczniów. W ramach zajęć przeprowadziliśmy badania, z których wynika, że ok. 25% dzieci klas 4 szkół podstawowych nie ma roweru w Pruszkowie, nie ma na czym uczyć się do egzaminu na kartę rowerową. Przynajmniej 1 dziecko na klasę przyznaje się, że w ogóle nie potrafi jeździć na rowerze. Dzieci jeżdżą na rowerach sprzed 40 lat. W ramach projektu przeprowadziliśmy egzamin na kartę rowerową w ruchu drogowym w Piastowie. Wszystkie dzieci zdały egzamin. Napisaliśmy na ten temat 2 raporty, które wysłaliśmy do m.in. Ministerstwa Infrastruktury, Ministerstwa Edukacji, Komendy Głównej Policji i innych. Otrzymaliśmy jedynie telefon z Komendy Głównej Policji z gratulacjami, że „nam się chciało.”
I? W tym roku szkolnym zajęć prowadzić nie będziemy! Ani Fundacja Intercars, która sfinansowała projekt w 2023 roku, ani Urząd Marszałkowski, który sfinansował projekt w 2022 roku nie uznali go za innowację. Nie jesteśmy w stanie pokryć kosztów projektu, zajęć, które trwają 4 miesiące.
PRAWO i EDUKACJA
1. Należy przekształcić kartę rowerową w prawo jazdy kategorii R i umocować je dokładnie tak, jak uregulowane są pozostałe kategorie praw jazdy; zdobyte prawo jazdy kategorii „R” byłoby prawem jazdy dożywotnim. Jestem zwolennikiem utrzymania dokumentu, bowiem żyjemy w Polsce. Jeżeli coś nie jest obowiązkowe, to się to odstawia, a jeżeli karta rowerowa (wychowanie komunikacyjne) ma być elementem systemu kształtowania postaw przyszłych kierowców, to znaczy, że będzie jak jest dziś.
2. Należy dopasować wiek obowiązku legitymowania się uprawnieniem do kierowania rowerem z wiekiem realnej możliwości jego uzyskania; chcąc zmienić postawę uczestnika w ruchu drogowym nie możemy rozpocząć jego edukacji od przymrużania oka; dziś obowiązek legitymowania się kartą nakłada się na dziecko w wieku 10 lat – klasa 3 szkoły podstawowej, tymczasem szkoła organizuje egzamin w klasie 4 – zgodnie z podstawą programową.
3. Należy stworzyć definicję rowerzysty bez ograniczenia wiekowego w ustawie Prawo o ruchu drogowym i nie mącić dzieciom w głowach, że raz są rowerzystami raz nie, że raz mogą poruszać się rowerem drogą rowerową raz nie; być może należy dopisać, że rowerzystę do 10 (11) lat należy traktować JAK pieszego, ale nigdy nie nazywać pieszym;
4. Należy zezwolić na naukę jazdy rowerem w ruchu drogowym w ramach kursu bez konieczności uzyskania zezwolenia na wykorzystanie drogi w sposób szczególny. Zajęcia odbywałyby się pod okiem „Instruktora Rowerowego”.
5. Rower winien być obowiązkowo sprzedawany z oświetleniem i dzwonkiem bez względu na charakter zakupu. Nikt nie wyobraża sobie dopuszczenia auta do jazdy bez oświetlenia i sygnału dźwiękowego.
EDUKACJA I PROMOCJA
Od lat walczymy o stworzenie Funduszu Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. 1% od składki OC i AC ubezpieczenia komunikacyjnego. Dziś średnia cena OC to 500 zł. Z Funduszu czerpałyby szkoły na zakup narzędzi dydaktycznych i organizacje pozarządowe na realizację swoich projektów, nie tylko rowerowych.
Należy stworzyć organizacjom pozarządowym realną możliwość stałego udziału w zajęciach wychowania komunikacyjnego. Należałoby stworzyć pojęcie „Instruktora Rowerowego”, którego zadaniem byłaby nauka teorii i praktyki w ramach wychowania komunikacyjnego. Być może należałoby stworzyć ku temu studia podyplomowe, roczne, które obejmowałby zarówno „kurs pedagogiczny”, jak i „instruktora nauki jazdy”. „Instruktor Rowerowy” musiałby w ramach studiów odbyć praktyki w szkole, jak podczas kursu pedagogicznego. Nabycie uprawnień byłoby potwierdzane egzaminem dyplomowym zarówno z części pedagogicznej, jak i ruchu drogowego.
